Angelo’s free speech

Voor de Nederlandse publieke opinie is de Wereldomroep nu definitief bijgezet in een nog te bouwen zaaltje van het ooit nog te bouwen Nationaal Historisch Museum.

Maar de Wereldomroep is helemaal niet dood, de Wereldomroep leeft. Als een feniks uit de as van de ANWB-oproepen, Radio Tour de France en ‘Het schip van de week’ ontstaat een nieuwe Wereldomroep: RNW3.0, een ultrahip multimediabedrijf dat het vrije woord verspreidt onder een jonge doelgroep in ‘moeilijke’ buitenlanden.

‘Waardevol’, zo noemde premier Rutte de Wereldomroep vorig jaar. Om daar snel aan toe te voegen: ‘Maar niet waardevol genoeg om publiek te financieren’. De omroep gaat terug van jaarlijks ruim veertig naar ruim tien miljoen euro. Het aantal wettelijke taken wordt fors ingeperkt: niet langer berichtgeving voor Nederlanders in het buitenland, maar voor anderstaligen in gebieden waar de vrijheid van meningsuiting onder druk staat. De omroep gaat van het ministerie van OCW naar Buitenlandse Zaken. Van de 350 werknemers houden een stuk of tachtig hun baan. De baan van mezelf kwam op de tocht te staan. En – klein detail – ook die van mijn vrouw. Ik schreef er vorig jaar zomer al over in Villamedia magazine (nr.12, 01.07.11). Onze directeur vatte de botte sanering destijds bondig samen met een drieletterwoord: ‘kut’. Die kwalificatie bleek echter alleen bestemd voor intern gebruik en had nooit in dit blad mogen verschijnen.

Bijna een jaar later is er een hele hoop gebeurd. De directeur kwam in opspraak vanwege een contractueel vastgelegde ‘exhibitionistische’ vertrekbonus (ook kut), de hoofdredacteur en zijn adjunct stapten uit het reorganisatietraject vanwege zorgen over de journalistieke onafhankelijkheid (behoorlijk kut) en het personeel moest al die tijd wachten op definitieve duidelijkheid, ofwel ontslag (driewerf kut).

Die duidelijkheid komt er overigens nu toch echt snel. Er is door de baas namelijk netjes gewacht met ‘aanzeggen’ tot ná de marathon afscheidsuitzending. Rond deze tijd is dan ook een marathonontslagronde aan de gang. Dankzij een strakke planning is het vermoedelijk in een weekje gepiept. De chefs zijn goed voorbereid: ze zijn getraind in het voeren van slechtweergesprekken (‘hou het kort en zakelijk en bel de medewerker later nog eens op voor een stukje natraject’), informatieboekjes met de titel ‘Boventallig, wat nu?’ zijn gedrukt en vertrouwenspersonen staan met tissues klaar om schrijnende gevallen op te vangen.

Ik maak mezelf overigens geen illusies: de kans dat ik mijn baan behoud is miniem. Mijn functie verdwijnt, mijn afdeling verdwijnt, ik leg de directeur schuttingtaal in de mond en bij de nieuwe Wereldomroep is zo’n beetje alleen plaats voor journalisten die near native speaker zijn in talen die ik niet beheers. Dat wordt dus niks. Voor de geïnteresseerden en medelijdenden: mijn vrouw, de geweldige presentatrice van het geweldige (doch verdwenen) programma ‘Wereldnet’, staat ook zo goed als zeker op straat. Dat wordt nog gezellig straks, thuis. En we zijn al zo humeurig de laatste tijd.

Maar wacht even. Dit is helemaal geen klaagverhaal. Dit is het verhaal van een groep mensen die er ondanks alle ellende het beste van maken. Een hartverwarmend verhaal van collega’s die elkaar steunen, van redacteuren die ondanks alles hun programma’s zijn blijven maken, van schouders eronder, van een zwaar getroffen werkgever die alles doet om zijn zwaar getroffen werknemers te begeleiden, van gitzwarte humor, van een lach en een traan. Dankzij directie en bonden ligt er een prima sociaal plan. Door personeelszaken en de coördinator opleidingen is een fantastisch van-werk-tot-werk-traject opgezet. Er is ontzettend veel mogelijk. Er is begrip, aandacht en een hand op de schouder voor iedereen; mensen die het even niet meer trekken, mogen best een dagje thuis blijven.

En terwijl aan de ene kant een bedrijf werd afgebroken, werd aan de andere kant, voorzichtig en met horten en stoten, een nieuw bedrijf opgebouwd. Er is veel energie gestoken in het bedenken van nieuwe formats voor de nieuwe doelgroep, ook door mensen die hun baan verliezen. Met een collega van de (overbodig verklaarde) muziekafdeling heb ikzelf bijvoorbeeld gewerkt aan het opzetten van een gelikt internetplatform over muziek en vrijheid van meningsuiting.

Want inderdaad, die vermaledijde ‘vrijheid van meningsuiting’, dat is waar de nieuwe Wereldomroep zich op gaat focussen. Bij RNW heet dat ‘free speech’. Veel collega’s kunnen het begrip inmiddels niet meer horen. Het is free speech voor en free speech na. En natuurlijk vooral gebrek-aan-friespiets. Want daar gaat de nieuwe RNW zich op richten, werd besloten. Op een vijftiental friespietsloze, verre landen als Saoedi-Arabië, China en Cuba. Al snel in het reorganisatieproces werden nog meer duidelijke keuzes gemaakt: internet wordt het voornaamste platform, korte golfradio is passé en we zouden ons gaan richten op een bijzondere doelgroep. Andere (internationale) mediaorganisaties kiezen voor oud, ingeslapen en grijs, RNW kiest voor jong, hip, ambitieus, nieuwsgierig, talentvol en hervormingsgezind.

Maar dan de uitvoering. Want hoe gaan we in vredesnaam de jongeren op Cuba bereiken? Via het onvrije internet? En als we het toch over persvrijheid hebben: waarom doen we dan straks niet het verschrikkelijke Noord-Korea en het lugubere Wit-Rusland? En trouwens: lijken die nieuwe doellanden niet heel erg op het lijstje priolanden van het ministerie van Buitenlandse Zaken? Nu we het er toch over hebben: wordt RNW straks niet gewoon de Roeptoeter van Rutte? De Spreekbuis van Samsom? De Bazuin van Bleker? Zijn we straks nog wel een journalistieke organisatie? Mag de toekomstige hoofdredacteur zelf bepalen wat we inhoudelijk gaan doen?

Aan het eind van dit reorganisatiejaar is de koek een beetje op. De spanning en irritaties nemen toe. Er zijn ‘kampen’ ontstaan, kampen waar ik eigenlijk niet bij wil horen. Hoofdredactie versus directie. Redactieraad versus raad van toezicht. OR versus redactieraad. Afdelingen die stoppen versus afdelingen die verder gaan. Arbeidsethos versus laat-maar-waaien.

En terwijl op hoog niveau directie en hoofdredactie elkaar de tent uitvochten, probeerde een groepje mensen het oude Wereldomroepschip op koers te houden. Want ja, de uitzendingen gingen door, de websites moesten gevuld. Alsof er niets aan de hand was, schoof (en schuif!) ik twee keer per dag aan bij het redactieoverleg. Ik ben niet voor niets coördinator, gecoördineerd zal er worden! ‘Obama voorstander homohuwelijk’, ‘Hirsi Ali wint Duitse persprijs’ en, o ja, ‘laatste Nederlandstalige uitzending Wereldomroep’. ‘Het lijkt goddorie het orkestje van de Titanic wel’, moppert een collega. ‘Niks aan de hand, oogkleppen op.’

Ach, vanuit mijn helikoptertje boven de redactie heb ik best een vermakelijk en interessant jaar beleefd. Dankzij de collega die de rattenverdelger van de Rentokil de directievleugel instuurde, dankzij de collega die de ‘middentafel’ (de vergadertafel van de redactie) op Marktplaats zette, dankzij de collega die absoluut geheim wilde houden dat hij perfect Arabisch spreekt, want stél dat hij bij de nieuwe Wereldomroep zou moeten blijven.

En kijk ons kostelijk gespartel op Linked-in! Wij Wereldomroepers, onder wie uiteraard ikzelf, hebben allemaal na een training personal branding op kosten van de baas een professionele foto laten maken voor ons profiel. Hoe herken je ons Wereldomroepers? We staan in zwart-wit 45 graden uit het lood tegen een muurtje met een intellectueel vingertje langs onze wang. Heb je ons nog niet herkend? Welnu, wij profileren ons allemaal als motivators, nieuwsjagers, teamplayers, probleemoplossers en out-of-the-box-denkers. Ikzelf ben – als kers op de taart – behoorlijk ‘gepassioneerd’. Eigenlijk ben ik een gepassioneerd pleitbezorger. Van de free speech. Of van uw Grote Boodschap, nieuwe werkgever. Net zo gemakkelijk.

Angelo van Leemput (1969) is coördinator van de centrale redactie van Radio Nederland Wereldomroep.