‘Landskind’ aan het roer

Haar journalistieke carrière begon onder een pseudoniem: Mariska Narain. Ze werkte nog in de toeristische sector en haar toenmalige baas was niet blij met een al te kritische medewerker. Het waren voor de Surinaamse de eerste stappen in de journalistiek. Snel daarna kreeg ze een baan bij De Ware Tijd, de belangrijkste krant van Suriname. Ze schopte het er tot chef van de cultuurredactie, maar toen Parbode haar vorig jaar een vaste baan aanbod was de keuze snel gemaakt. En sinds januari heeft Tjan-A-Way de leiding van het maandblad in handen.

We worden ontvangen op het balkon van een houten woonhuis in het centrum van Paramaribo. Van een redactievloer, zoals we die in Nederland kennen, is geen sprake. Op de bovenverdieping huist Parbode. Er is ruimte voor slechts een paar mensen: Tjan-A-Way zelf, en een kleine administratie. Het blad wordt grotendeels gevuld door ruim 25 freelancers die vanuit huis werken. Zij schrijven stevige opiniestukken over politiek, afgewisseld met achtergrond-  en eigen onderzoeksverhalen waarin maatschappelijke misstanden aan de kaak worden gesteld. Er is ook wat ruimte voor luchtiger verhalen: sport, pikante nieuwtjes, recensies en de rubriek ‘de eerste vonk.’ Daarin vertellen verliefde lezers over het moment dat de vonk tussen hen oversprong. De maandelijkse 5000 exemplaren van Parbode worden niet alleen gelezen door inwoners van de voormalige kolonie, ook in Nederland, Curaçao en Aruba is het opinieblad, dat bijna haar vijfjarig jubileum viert, verkrijgbaar.

‘Wij zijn hét ongebonden medium van Suriname, dat durf ik wel te zeggen.’ Tjan-A-Way wil duidelijk zijn over de positie van het opinieblad in het Surinaamse medialandschap. ‘Parbode is niet in een politieke hoek te stoppen, en dat kun je van andere kranten en bladen hier niet altijd beweren. Het gebeurt met enige regelmaat dat journalisten ineens lucratieve baantjes bij de overheid krijgen, vooral na de verkiezingen van afgelopen jaar. Dat geeft wel te denken over eventueel geleverde diensten.’

In Suriname wonen nog geen half miljoen mensen in een samenleving waarin kritiek vaak slecht valt. Iedereen kent elkaar, de lijnen zijn kort. Onafhankelijke journalistiek is alles behalve vanzelfsprekend. De zichtbare en vooral de onzichtbare banden tussen politici, ondernemers en journalisten zijn vaak sterk. Sterker dan goed is voor een democratie. De voorganger van Tjan-A-Way, Snijders, een Nederlander die al meer dan twintig jaar in Suriname woont, ondervond aan den lijve waartoe een al te kritische pen kan leiden. In juni vorig jaar werd hij aangereden en in elkaar geslagen. Uit welke hoek de daders kwamen is tot op de dag van vandaag onbekend, al hadden zij niet nagelaten hem ‘Die rotzooi in Parbode’ toe te snauwen.

Hoewel het aan de goedlachse Surinaamse niet is af te zien, slaapt ze wel eens slecht. ‘We hebben in het komende nummer een pittig artikel over een groot moordcomplot, meer kan ik daar nu nog niet over zeggen. Ik heb het stuk naar onze advocaat gestuurd. Hij was duidelijk: “Juridisch zit je goed, maar je moet wel voorzichtig met jezelf zijn.” Daar heb ik wel een nacht van wakker gelegen: moet je wel spelen met je leven? Maar toen ging de adrenaline weer stromen. Ik wil met Parbode de oren en ogen van de maatschappij zijn. Wij zijn kritisch op iedereen, ongeacht van welke partij of achtergrond. We zijn niet kritisch om maar kritisch te zijn, het moet wel gefundeerd zijn.’

Hoewel Parbode dus politiek neutraal is, is Tjan-A-Way extra op haar hoede sinds het aantreden van de regering Bouterse in 2010. ‘Journalisten functioneren hier onder een regime met een bepaalde bagage. Ik probeer dit geen invloed op mijn werk te laten hebben, maar het is een beladen tijd. Blijft deze regering de persvrijheid wel respecteren? Onder eerder bewind van Bouterse was dat niet zo.’ Hiermee refereert zij aan de Decembermoorden in 1982, onder de vijftien slachtoffers waren een aantal journalisten. De precieze rol van Bouterse is (nog) niet opgehelderd, maar hij heeft wel politieke verantwoordelijkheid voor de moorden genomen. Het weerhoudt de gloednieuwe hoofdredacteur er niet van een scherpe blik op de huidige machthebbers te werpen: ‘Juist door het verleden is er nu veel te halen voor een opinieblad. Het is nu tijd om gas te geven.’

Het is voor het eerst dat er een Surinaamse aan het roer van Parbode staat. Haar belangrijkste doel is dan ook het ‘Surinamiseren’ van het blad. Parbode staat bij veel lokale lezers te boek als een te ‘wit’ tijdschrift is, erkent Tjan-A-Way. ‘De vorige hoofdredacteur was een Nederlander, de uitgever is Nederlands en we krijgen regelmatig Nederlandse stagiairs. Het is voor mensen in dit land lastiger kritiek te accepteren van een Nederlander dan van een Surinamer. Daarom is het voor de geloofwaardigheid van het blad belangrijk dat een “landskind” de nieuwe hoofdredacteur is, en dat de meeste stukken geschreven worden door journalisten die hier geworteld zijn. We investeren daarom nu in banden met de journalistieke opleiding in Paramaribo, en willen lokaal talent een kans geven.’

Dat ze midden in de Surinaamse samenleving staat, kan ook lastig zijn. ‘Iedereen kent elkaar hier en sommige mensen vinden het moeilijk dat ik privé aardig tegen ze doe, maar niet terugdeins een scherp stuk over ze te schrijven als daar aanleiding toe is.’ Ook merkt ze dat mensen minder makkelijk over gevoelige onderwerpen praten in haar bijzijn. ‘Voor veel Surinamers is het nog wennen dat je kritisch kan zijn, zonder dat het als een persoonlijke aanval is bedoeld. Ik wil juist laten zien dat je als echte Surinaamse best mag zeggen waar we af en toe de fout in gaan.’

Ook de structuur van de samenleving vormt soms een belemmering voor het bedrijven van goede journalistiek. De maatschappij is door en door gepolitiseerd. Je hoort bij de een of bij de ander, het is zwart of wit. Daardoor is het moeilijk om eenvoudige feiten boven tafel te krijgen: ‘In een normale maatschappij zou je een beeld moeten kunnen krijgen van een feitelijke situatie, maar hier is iedereen politiek gelieerd en dus niet objectief. Er blijft maar een kleine cirkel over van mensen die buiten de politieke slangenkuil blijven. Gelukkig zijn dat er wel steeds meer.’ Tjan-A-Way illustreert dit met een voorbeeld. ‘De huidige minister van Financiën zegt dat ze met een groot kastekort is opgezadeld, terwijl haar voorganger beweert dat hij juist een grote pot met geld heeft achter gelaten. Het is erg moeilijk om na te gaan wie er gelijk heeft, omdat veel ambtenaren ook politiek benoemd zijn en dus belang hebben bij een bepaalde “waarheid”.’

Hoewel dergelijke beperkingen soms frustrerend zijn, is het niet allemaal kommer en kwel. Sterker nog, Tjan-A-Way geniet met volle teugen van haar nieuwe baan. ‘Ik wil iets bijdragen aan de maatschappij, alternatieve visies bieden. Het geeft me een tevreden gevoel als we iets kunnen veranderen, al is het maar iets kleins. Door een onthullend stuk van ons over de misstanden in de goudsector moest de regering wel veranderingen doorvoeren. Een heerlijk gevoel, daar doen wij het voor.’

——-