Een van de auteurs van een artikel dat in de papieren editie van het door Elsevier uitgegeven tijdschrift Medical Hypotheses had zullen verschijnen, heeft in de onderhavige rechtszaak geprobeerd de toezegging van Elsevier hieromtrent af te dwingen.
Het artikel is op internet gepubliceerd op twee websites van Elsevier, te weten
, een online bibliotheek van medische publicaties. Deze laatste website wordt in stand gehouden door de Amerikaanse National Library of Medicine.
Na deze publicaties heeft Elsevier het artikel voor wat betreft de geplande papieren editie ingetrokken. Op de genoemde websites heeft hierover een toelichting gestaan, waarin werd gesproken van ‘potentially be damaging to global public health’ en van ‘potentially libelous material.’ Een lopend onderzoek naar reacties op de in het artikel opgenomen opinies, is door Elsevier als reden voor intrekking opgegeven. Vanwege een evaluatie van enkele externe experts en peer-reviewers heeft Elsevier uiteindelijk definitief geweigerd het artikel te plaatsen.
De voorzieningenrechter stelt vast dat klaarblijkelijk Elsevier de beslissing om een artikel al dan niet te publiceren aan de hoofdredacteur van Medical Hypotheses laat, zodat hij bevoegd is hierover namens Elsevier te beslissen. Uitgangspunt is dan ook dat de toezegging van de redactie van Medical Hypotheses om het artikel te plaatsen, zoals Elsevier ook erkent, in beginsel bindend is. Wanneer echter, zelfs binnen het ruimhartige toelatingsbeleid van het tijdschrift, zodanige kritiek op het artikel blijkt te kunnen worden uitgeoefend dat de redactie in redelijkheid niet tot publicatie had mogen overgaan, kan Elsevier haar eigen verantwoordelijkheid als uitgever laten gelden. Onder dergelijke zeer bijzondere en zwaarwegende omstandigheden kan worden geoordeeld dat Elsevier niet (langer) aan een toezegging is gebonden.
Elsevier heeft voldoende aannemelijk gemaakt dat hiervan in dit geval sprake is. Publicatie in Medical Hypotheses zou het artikel een bepaalde wetenschappelijke status geven die gezien het omstreden onderwerp en de aard van de kritiek niet terecht is. Bovendien betreft het artikel een onderwerp van groot maatschappelijk belang en is niet denkbeeldig dat het op enigerlei wijze schadelijk kan zijn voor de volksgezondheid. Het belang van Elsevier dit te voorkomen, weegt zwaarder dan haar gebondenheid aan de toezegging van haar redactie.
Ook tegen de toelichting is de auteur in deze zaak opgekomen, met een vordering tot verwijdering van de toelichting en een rectificatie. Volgens de rechter had Elsevier er beter aan gedaan mede te delen dat het artikel in afwachting van nader onderzoek (tijdelijk) van de website is gehaald. Niet kan worden uitgesloten dat de tekst die Elsevier heeft gepubliceerd schadelijk is voor de reputatie van de auteur (en zijn medeauteurs), juist omdat Elsevier als een gezaghebbende uitgever kan worden aangemerkt en omdat de tekst van Elsevier klaarblijkelijk ook door andere gezaghebbende websites wordt overgenomen (zoals die van de National Library of Medicine). Het is, gezien de toezegging van Elsevier om de mededeling over de intrekking hoe dan ook te zullen aanpassen vanwege de resultaten van het evaluerende onderzoek, aan Elsevier om een nieuwe tekst op te stellen, waarbij ervan wordt uitgegaan dat zij mededelingen over de wetenschappelijke kwaliteit van het artikel (of het gebrek hieraan) zal moeten kunnen staven. Omdat in deze zaak is geoordeeld dat het intrekken van het artikel door Elsevier terecht is geschied, is de gevorderde rectificatietekst niet toewijsbaar.
Het beroep van de auteur op de vrijheid van meningsuiting kan hem niet baten. Die vrijheid komt niet in het gedrang. Elsevier heeft terecht aangevoerd dat de auteur tal van mogelijkheden ten dienste staan om het artikel in de openbaarheid te brengen, bijvoorbeeld door middel van publicatie op zijn eigen website. Dat het artikel dan niet die status krijgt die het zou krijgen door publicatie in Medical Hypotheses, kan niet als een aantasting van de vrijheid van meningsuiting worden aangemerkt.
Instantie: Vzr. Rb. Amsterdam
Partijen: auteur artikel tegen Elsevier
Bron: LJN BL2836