Associated Press (AP) is een Amerikaans persbureau dat nieuws en nieuwsfoto’s aan zijn afnemers (media over de gehele wereld) tegen betaling ter beschikking stelt. Via een zogenoemde ‘satellite stream’ worden dagelijks 800 tot 1000 foto’s ter beschikking gesteld aan alle afnemers. Op 20 juli 2009 heeft de Rijksvoorlichtingsdienst (RVD) een zogenaamd mediamoment georganiseerd waarbij foto’s van (het gezin van) Willem- Alexander en Máxima mochten worden gemaakt door (professionele) fotografen en journalisten. Dergelijke mediamomenten vinden plaats op grond van de door de RVD opgestelde Mediacode. AP heeft voor het mediamoment van 20 juli 2009 een uitnodiging ontvangen waarin – zakelijk weergegeven – is vermeld dat ervan wordt uitgegaan dat een genodigde partij die de uitnodiging aanvaardt, zich zal houden aan de Mediacode. AP heeft een fotografe gezonden naar het mediamoment op 20 juli 2009.
Nadien is het koninklijk paar gefotografeerd tijdens hun vakantie in Argentinië door een bij AP aangesloten fotograaf en door een freelance fotograaf die zijn foto’s aan AP heeft aangeboden. Dagbladuitgever PCM heeft vier foto’s afgenomen en gepubliceerd in het Algemeen Dagblad en in Trouw. Tevens zijn foto’s geplaatst op de websites royalblog.nl en troonopvolgers. weblog.nl. AP heeft hiervoor geen toestemming gegeven. Verschillende Nederlandse media (waaronder het Algemeen Dagblad en Trouw) hebben na een namens het koninklijk paar verzonden sommatie daartoe toegezegd de desbetreffende foto’s niet meer te zullen publiceren. AP is gesommeerd om de desbetreffende foto’s niet langer te verspreiden of te publiceren en te bevestigen dat in de toekomst geen foto’s van privéaangelegenheden van het paar worden verspreid. Verder is AP gesommeerd kopieën toe te zenden van alle foto’s die in juli 2009 in Argentinië zijn genomen alsmede een lijst met namen aan wie AP de desbetreffende foto’s reeds heeft verspreid. AP heeft aan deze sommatie geen gevolg gegeven.
In de onderhavige zaak oordeelt de voorzieningenrechter dat de afnemers van AP onrechtmatig hebben gehandeld door het publiceren van de foto’s en dat zij hiertoe door AP in de gelegenheid zijn gesteld. AP is de ‘bron’ van hun onrechtmatig handelen. Het verspreiden van de foto’s door AP aan haar afnemers kan als een vorm van ‘openbaarmaking’ als bedoeld in art. 21 Auteurswet worden aangemerkt. Geoordeeld wordt dat dit verspreiden eveneens onrechtmatig is.
AP wordt een verbod opgelegd de vier foto’s verder te verspreiden. De rechter overweegt hierbij dat niet kan worden aangenomen dat AP zich bij de verspreiding van nieuwe of andere foto’s van Willem-Alexander en Máxima niet zal laten leiden door de inhoud van dit vonnis. Ondanks dat AP dagelijks een groot aantal foto’s verspreidt, kan van haar worden gevergd dat zij niet klakkeloos elke foto op de ‘satellite stream’ plaatst en dat zij een rechtmatigheidstoets uitoefent alvorens zij foto’s verspreidt. Of het in de toekomst verspreiden van vergelijkbare of andere foto’s al dan niet is toegestaan is afhankelijk van de omstandigheden (nieuwswaarde) en van de context van dat moment. Het opleggen van een ruim verbod, waaronder nog niet bestaande foto’s kunnen vallen, is volgens de rechter niet proportioneel, mede omdat dit gemakkelijk kan leiden tot executiegeschillen.
De Mediacode rechtvaardigt evenmin toewijzing van een verderstrekkend verbod. De Mediacode kan niet worden aangemerkt als een rechtens bindende overeenkomst tussen Willem- Alexander en Máxima of de RVD enerzijds en de journalistiek (in dit geval AP) anderzijds. Voor hen die een uitnodiging op basis van de Mediacode aanvaarden gelden voor wat betreft het publiceren van zonder toestemming in de publieke ruimte gemaakte privé-foto’s dezelfde regels als voor hen die niet bij de mediamomenten aanwezig waren. Voor beantwoording van de vraag of dergelijke privé-foto’s mogen worden gepubliceerd, is niet de Mediacode beslissend maar een belangenafweging op basis van het wettelijk kader inzake het portretrecht en de vrijheid van meningsuiting.
Instantie: Vzr. Rb. Amsterdam
Partijen: Willem-Alexander en Máxima t. Associated Press
Bron: LJN BJ6330