Nieuwe pagina 1
Een site van de
sectie
Freelance
van de
Nederlandse vereniging
van
Journalisten
*
E-mail Sectie:
Ellie Speet
E-mail Redactie:
Lotte
van Doorn
|
|
Jaarverslag 2002
van de sectie Freelance
Hoewel de belangenbehartiging van de freelance-journalisten nooit voltooid
is, kunnen we over 2002 terugkijken op een aantal positieve
ontwikkelingen. Het jaar begint met de inwerkingstelling van de databank
van freelance-journalisten, leden van de NVJ. Verheugend is dat er
meldingen op het secretariaat komen van NVJ-leden die via de databank door
opdrachtgevers zijn benaderd.
De voorlichtingsbijeenkomst over de nieuwe belastingwetgeving en over de
VAR trekt een volle zaal. En tijdens een succesvolle bijeenkomst over
netwerken wordt de start van de website Freelance-journalist.nl
aangekondigd.
Nieuwswaarde is begonnen met uit te keren. De bedragen verschillen, maar
het hoogst uitgekeerde bedrag aan reprorechten beloopt 500, en kan
incidenteel tot 1500 aan thuiskopiegelden oplopen.
De NVJ voert een succesvolle procedure en wordt uitdrukkelijk in haar
standpunt gesteund met de beslissing van de rechtbank te Amsterdam dat
voor freelancers bij beëindiging van de freelance-overeenkomst een
redelijke opzegtermijn in acht moet worden genomen. Dat betekent dat bij
voorkomende geschillen jurisprudentie voorhanden is.
Uitgevers en omroepen laten zich kennelijk niet veel gelegen liggen aan de
freelancers. De onderhandelingen over contracten waarmee freelancers uit
de voeten kunnen verlopen moeizaam. De NVJ zoekt middelen de leden bij te
staan, waarmee meer druk kan worden uitgeoefend en verzamelt materiaal uit
de markt om acties en druk te onderbouwen. Zo onderzoekt de NVJ onder meer
mogelijkheden om nationaal en internationaal de aandacht te vestigen op de
monopoliepositie die Sanoma inneemt.
Modelcontract NVJ/NDP voor dagblad-freelancers
Gewapend met de opdracht van de algemene ledenvergadering van december
2001 gaat de NVJ terug naar de Nederlandse Dagbladpers (NDP) om verder te
onderhandelen over het voorliggende concept-modelcontract. De leden wensen
meer duidelijkheid over
de terminologie, de afspraken en de strekking daarvan. Bovendien moeten de
afspraken een minimum vormen van de rechten, die een freelancer heeft. In
individuele onderhandelingen kan hij er dan meer proberen uit te halen.
Er volgt een briefwisseling met de NDP en er wordt twee maal onderhandeld,
maar we worden het niet eens. De NVJ ziet geen heil in verder
onderhandelen. Daarop stuurt de NVJ een persbericht uit over de breuk en
adviseert leden opnieuw om niet akkoord te gaan met de voorliggende
contracten. Zolang een dergelijk contract niet is getekend, kunnen de
dagbladen het journalistiek materiaal van freelancers niet kunnen
doorverkopen aan databanken, knipseldiensten of op internet plaatsen.
Al aan het begin van het jaar heeft de NVJ per brief geprotesteerd tegen
het gedrag van Wegener, die het magere modelcontract nog verder uitkleedde
en het vervolgens aan de freelancers voorlegde, suggererend dat het
afgeleid zou zijn van het modelcontract waar de NVJ het mee eens zou zijn.
Wegener verwees daarna niet meer naar een modelcontract, maar bleef bij
zijn eigen slechte versie van het contract.
Onderhandelingen over tarieven en voorwaarden voor omroep-freelancers
In mei komen de onderhandelingen weer op gang tussen het HOCO (HonorariumCollege)
en de NVJ over nieuwe tarieven en voorwaarden voor freelancers bij de
omroep. De NVJ acht de HOCO-tarieven onacceptabel laag en pleit voor een
honorering die aansluit bij de salariëring van journalisten in vaste
dienst. Ook zou er in de tarievenstructuur een onderscheid moeten worden
gemaakt naar beginnend, ervaren en zeer ervaren freelancers. De NVJ wil
ander gebruik via internet, themakanaal e.d. en herhalingen terugzien in
het vergoedingenpercentage.
De onderhandelingen verlopen bijzonder stroef; voor de zomer komen HOCO en
NVJ er niet uit. Na de vakantieperiode komt het HOCO met een aangepast
voorstel waarbij de tarieven weliswaar zijn opgetrokken, maar niet tot een
voor de NVJ aanvaardbaar peil. De onderhandelingen daarover lopen vast.
De NVJ organiseert op 17 oktober een bijeenkomst voor freelancers bij de
omroep om hen te peilen naar hun actiebereidheid. De bommelding op die dag
in het Mediakwartier van ontregelt het verkeer rond Hilversum, de aldaar
geplande ledenvergadering wordt slechts door een enkeling bezocht. De NVJ
legt de bezwaren tegen de voorstellen nog eens per brief aan het HOCO voor.
Auteursrecht en honoraria
Sanoma
In het voorjaar dringt Sanoma er bij de freelancers die het
syndication-contract nog niet hebben getekend op aan het contract voor 1
mei te tekenen. De wijze waarop Sanoma haar machtspositie in de
tijdschriftenbranche misbruikt, baart de NVJ grote zorgen. Er zijn
bewijzen dat niet-tekenen zal leiden tot beëindiging van de samenwerking.
Wederom dringt de NVJ aan op overleg met de Sanoma-directie. De uitgever
blijft bij de weigering en wil alleen zonder tussenkomst van de
vakorganisatie met de auteurs onderhandelen. Uiteindelijk komt er
informeel overleg met de directie tot stand, waarin de NVJ haar bezwaren
tegen het syndication-contract uiteen zet. De NVJ wordt ervan verzekerd
dat de freelancers individueel met de hoofdredacteur over het contract
kunnen onderhandelen. Samen met de andere auteursorganisaties formuleert
de NVJ een alternatief voorstel dat aan de freelancers wordt toegestuurd
om te gebruiken bij hun onderhandeling met de hoofdredacteur. In de loop
van het jaar krijgen de freelancers aanvullende voorwaarden op het
contract voorgelegd. De Sanoma-directie laat de NVJ weten dat hierin de
input uit het informele gesprek is verwerkt, maar naar de mening van de
NVJ is dat nauwelijks een schim hiervan. Wel verwacht Sanoma van de
freelancers dat zij het contract plus aanvullende voorwaarden voor 15
september ondertekenen. Er zijn freelancers die dit geenszins van plan
zijn. De NVJ stuurt de Sanoma-directie een brief waarin zij wijst op de
toezegging uit het informele gesprek dat de freelancers ruimte voor
individuele onderhandeling krijgen, en dringt er op aan de bijl niet te
laten vallen voor freelancers die niet tekenen.
Wegener
Freelancers die het contract van WUMN (Wegener Uitgeverij Midden
Nederland) niet hebben ondertekend ervaren dat zij geen opdrachten meer
krijgen. Wegener heeft zijn freelancers een aangescherpte vorm van het
niet door de NVJ goedgekeurde NDP-modelcontract voorgelegd. De uitgever
wil kennelijk niet wachten tot het modelcontract rond is. Voor de vele
vormen van elektronisch hergebruik wil Wegener toestemming tegen een te
lage honorering. De NVJ roept de freelancers op niet te tekenen. Een
aantal van de freelancers gaat zelf in overleg met de uitgever voor een
betere regeling. Velen tekenen omdat zij geen alternatief hebben. Er zijn
ook freelancers die zonder getekend te hebben doorgaan met het werken voor
Wegener.
Meldpunt contracten
De NVJ roept freelancers op ondeugdelijke contracten en slechte ervaringen
met opdrachtgevers bij de NVJ kenbaar te maken.
Overleg Justitie
De NVJ constateert dat de onderhandelingspositie van freelancers wordt
uitgehold, contracten die worden voorgelegd bevatten steeds vaker
ongunstige bepalingen. Deze komen er op neer dat freelancers voor geringe
vergoeding vrijwel al hun auteursrechten moeten afstaan. Vergoedingen voor
hergebruik zijn zeer laag, gelden vaak voor onbepaalde tijd en zijn dan
soms nog exclusief. Freelancers die niet bereid zijn in te stemmen met de
wurgcontracten krijgen dikwijls te horen dat de samenwerking dan wordt
beëindigd.
Er is behoefte aan wettelijke rechtsbescherming van freelance auteurs in
hun contractuele relatie tot de uitgevers. Samen met de andere
auteursorganisaties treedt de NVJ in overleg met het ministerie van
Justitie, dat ook de wetgevingsaspecten rond het auteursrecht in
portefeuille heeft. Het ministerie vraagt om gegevens te inventariseren
over de eenzijdige en dwingende contracten ten behoeve van verder overleg.
Onderzoek naar de onderhandelingspositie van freelancers bij printmedia
De NVJ laat een inventarisatie uitvoeren naar de contracten die
freelancers bij dagbladen en tijdschriften worden voorgelegd. De
contracten worden beoordeeld op de omvang van de licentie, mate van
exclusiviteit en de hoogte van de vergoeding voor generiek hergebruik. Uit
het onderzoek blijkt dat de vergoedingen voor hergebruik erg afwijken van
de vergoedingen die door de NVJ worden geadviseerd. De mate van
exclusiviteit varieert van 24 uur tot drie maanden bij dagbladen, bij de
tijdschriften kan dat oplopen tot een jaar of zelfs vijf jaar. Ongeveer 10
procent van de freelancers reageert op de toegezonden enquête. De uitkomst
van het onderzoek wordt als indicatie gezien.
PCM
Hoewel er verscheidene procedures lopen over de toestemming en de
vergoeding voor hergebruik van journalistiek werk, lijkt PCM niet op het
vonnis te willen wachten.
In het voorjaar begint PCM met de uitbetaling van een volgens PCM-normen
redelijke vergoeding voor het opnemen zonder toestemming van
journalistieke materiaal in de persdata-bank. In het kader van de
procedure over de persdatabank heeft PCM vorig jaar een voorstel gedaan,
waarbij de omzet van de databank over de periode waarin het gebruik had
plaatsgevonden geheel werd toegerekend aan de freelancers van wie
bijdragen in de databank werden opgenomen. Via een door PCM bedachte
formule zou dit bedrag over de betrokkenen worden verdeeld, dat er in
feite op neer zou komen dat een individuele freelancer slechts een
marginaal bedrag per artikel kreeg aangeboden. Dit voorstel werd door de
NVJ en de betrokken freelancers van tafel geveegd.
De NVJ adviseert haar leden een specificatie van het bedrag te vragen, en
aan te geven dat daarmee geen afstand wordt gedaan van recht op
schadevergoeding en dat er geen toestemming wordt gegeven voor
elektronisch hergebruik in de toekomst.
Lopende procedures
De procedure die de NVJ samen met de freelancers Heg, Mulder en Stam tegen
de Volkskrant heeft aangespannen heeft in 1999 geresulteerd in een
uitspraak van de rechtbank Amsterdam waarin een formule voor
schadevergoeding werd vastgesteld. De freelancer Stam besloot de
vastgestelde vergoeding voor gebruik op internet in hoger beroep aan te
vechten. Het Gerechtshof bepaalt op 2 mei dat er deskundigen worden
benoemd om het hof te informeren over de wijze van vaststelling van de
schadevergoeding.
Ook de procedure die enkele freelancers met hulp van de NVJ bij de
rechtbank in Utrecht voeren over het gebruik van hun materiaal in de
persdatabank, is nog niet afgerond. De indruk bestaat dat de uitspraak van
de Amsterdamse rechtbank in de procedure van Stam wordt afgewacht. Dat
geldt ook voor de procedure die een aantal freelancers met hulp van de NVJ
voert tegen NPS over hergebruik op internet.
Onder dreiging van een geding komt het tot een schikking in de zaak tegen
Wegener Uitgeverij Midden Nederland (WUMN) over plaatsing van artikelen op
internet zonder dat freelancers hiervoor een vergoeding ontvangen.
Stichting Nieuwswaarde
De Stichting Nieuwswaarde heeft een half miljoen euro uit te keren aan
journalisten die recht hebben op repro- en thuiskopiegelden. Het gaat
vooral om freelancers die hun bijdragen hebben geleverd aan dag- en
opiniebladen, publiekstijdschriften en nieuws- en actualiteitenprogramma’s.
Duizenden freelancers ontvangen een oproep van Nieuwswaarde om zich met de
nodige gegevens te melden. De gegevens worden in een databank verwerkt met
de bedoeling de uitkeringssystematiek op gang te krijgen. Het blijkt dat
te weinig journalisten aanspraak op repartitie doen. Tegen het einde van
het jaar wordt er nog een oproep aan freelance journalisten gedaan zich
aan te melden bij Nieuwswaarde.
Freelancers en fiscale en sociale wetgeving
In het kader van de harmonisatie van het zelfstandigen- en
ondernemersbegrip zijn er in de Tweede Kamer vragen gerezen over de
positie van freelancers en hun opdrachtgevers, en de problemen die zij
ervaren met fiscale en sociale wetgeving. Het ministerie van Economische
Zaken heeft daarom verzocht een onderzoek uit te voeren naar de positie
van freelancers voor de sociale en fiscale wetgeving.
In opdracht van het ministerie wordt dit onderzoek uitgevoerd door het EIM
(Economisch Instituut Marktonderzoek). De NVJ, als een van de organisaties
die veel freelancers organiseert, wordt in de zomer door het EIM benaderd
om een inventarisatie op te stellen van de problemen waarmee freelance
journalisten worden geconfronteerd. De uitkomsten van de diverse
onderzoeken door het EIM moeten leiden tot een nota die te zijner tijd in
de Tweede Kamer zal worden behandeld.
Bijeenkomsten
Belastingbijeenkomst
In de jaarbeurs in Utrecht wordt op 19 maart een bijeenkomst over
belastingwetgeving voor freelancers georganiseerd. Deskundigen van de
Belastingdienst en het UWV geven een toelichting op de VAR en
belastingwetgeving. De bijeenkomst wordt drukbezocht.
Netwerkbijeenkomst
Op 13 september organiseert de sectie Freelance samen met de NVJ-afdeling
Midden-Nederland in het Polmans Huis in Utrecht een bijeenkomst over
netwerken. De journalisten Roos Schlikker en Yoeri Albrecht houden
aansprekende verhalen over netwerken voor werk en over het bijhouden van
een kennisnetwerk. Michael Boud, van Redactie & Co. pleit ervoor dat
journalisten commerciëler denken en op de juiste manier aan acquisitie
doen. De bijeenkomst wordt door een kleine honderd freelance journalisten
bezocht.
Tijdens deze bijeenkomst wordt aangekondigd dat de sectie Freelance aan de
eigen website werkt: Freelance-journalist.nl. De website wordt geleidelijk
aan met diverse onderdelen gevuld.
Publiciteit
In het verslagjaar komt de periodiek De Concurrent niet uit. Het bestuur
van de sectie Freelance besluit De Concurrent te integreren in de website
Freelance-journalist.nl
Arbeidsongeschiktheidsverzekering
Veel freelancers hebben geen arbeidsongeschiktheidsverzekering (AOV). Zij
worden vaak afgeschrikt door de hoge premies. De NVJ probeert met
verzekeraars tot een vorm van een collectieve verzekering
arbeidsongeschiktheidsverzekering te komen voor freelancers die lid zijn
van de NVJ. Bij een dergelijke verzekering moet rekening worden gehouden
met de specifieke werkomstandigheden en het daaraan gepaarde risico voor
journalisten. De onderhandelingen over de AOV hebben nog niet het stadium
bereikt dat er sprake is van een premie die aantrekkelijk is voor de
freelancers. De NVJ blijft de mogelijkheden onderzoeken.
Jaarvergadering sectie Freelance
De sectie Freelance houdt voor het laatst in 2002 haar jaarvergadering in
het vierde kwartaal. Het besluit in de Verenigingsraad van 6 oktober 2001
tot wijziging van boek- en verslagjaar dat het hele kalenderjaar omvat,
betekent dat de jaarcijfers niet eerder dan in het daaropvolgende voorjaar
beschikbaar zijn. De Verenigingsraad houdt haar jaarvergadering in het
voorjaar, vanaf 2003 zal de sectie Freelance die lijn ook volgen. In het
volgend voorjaar zal aan een themabijeenkomst een kleine huishoudelijke
vergadering worden gekoppeld waarop het financieel verslag dat in 2002
niet beschikbaar is, wordt geagendeerd.
Bestuur en secretariaat
Het bestuur gaat in 2002 in ongewijzigde samenstelling voort: Sjoerd van
der Meulen (voorzitter); Jeanette van Ditzhuizen, Maria Genova, Henk
Hansen, Lies Janssen, Roos Schlikker, bestuursleden.
Mehmet Ulger en Jaap Herschel waken in het NVJ-bestuur over de
portefeuille Freelance.
Ellie Speet ondersteunt het sectiebestuur Freelance als secretaris.
|
Nieuwe pagina 1
|