Tips
Aan een Wob-verzoek zijn vrijwel geen formele eisen gesteld. Het mag mondeling, maar het is verstandig iets op papier of in een tekstbestand te zetten. Mochten er later problemen ontstaan, dan is er iets als bewijs.
De Nederlandse Wob is gebaseerd op een informatiestelsel. Dat houdt in dat de informatievrager niet hoeft te aan te geven in welk document zich de informatie bevindt. Er kan worden volstaan met het noemen van het onderwerp waarover informatie wordt gewenst, de bestuurlijke aangelegenheid. Niemand hoeft een reden op te geven waarom hij of zij de informatie wil hebben, daar heeft de overheid niets mee te maken.
Een Wob-verzoek wordt ingediend bij bijvoorbeeld een minister of een college van B en W. Maar wat als je bij het verkeerde bestuursorgaan aanklopt? Daarin heeft de wet voorzien. De Wob kent een doorzendplicht. Als opgevraagde informatie bij een ander bestuursorgaan berust, moet het verzoek naar dat andere bestuursorgaan worden doorgestuurd. Wie een schriftelijk Wob-verzoek heeft ingediend, dient hiervan schriftelijk op de hoogte te worden gesteld.
Overheden plegen met graagte van uitzonderingsgronden gebruik te maken. Daarbij is het goed twee dingen in de gaten te houden. Allereerst: Het
simpelweg overtikken van de wettekst mag niet. Een weigeringsbesluit moet een kenbare motivering bevatten, de weigering moet worden onderbouwd. En in de tweede plaats: de overheid kan niet zo maar haar gang gaan. Als de zaak later bij de rechter belandt, krijgt die –onder geheimhouding– de stukken waar het om draait.
Let daarbij goed op het volgende. Op grond van de Algemene wet bestuursrecht (Awb) zal de rechter altijd moeten vragen of het goed is dat hij/zij de stukken onder geheimhouding krijgt overgelegd. Zeg dan altijd JA. Het weigeren van de toestemming leidt tot het verlies van de rechtszaak, omdat de rechter de zaak niet meer kan toetsen: eigen schuld, dikke bult.
Bij een Wob-verzoek kan worden gevraagd om inzage maar ook om een kopie. Een kopie is vaak het makkelijkst, maar kan in de kosten lopen. Op grond van het ‘Besluit tarieven openbaarheid van bestuur’ mag een bestuursorgaan van de rijksoverheid een vergoeding vragen voor het verstrekken van kopieën, een uittreksel of een samenvatting van de inhoud van een document. Het mag dus, maar het hoeft niet. Andere overheden mogen zelf in redelijkheid hun prijs voor een kopietje bepalen.
Een paar jaar terug ontstond een nieuwe trend. Een aantal gemeenten, geïnspireerd door hun belangenorganisatie VNG, ging er toe over leges te heffen. Ze lieten je via zogeheten leges (een vorm van belasting) betalen voor aan een Wob-verzoek bestede uren, of rekenden forse tarieven voor afschriften. Of dat mocht, was zeer de vraag. Er volgden verschillende rechterlijke uitspraken. Leges heffen mag niet, bepaalde de rechtbank in Den Haag op 28 april 2010 in een zaak tussen journalist Brenno de Winter en de gemeente Kaag en Braassem. En nog zeker drie andere rechtbanken hebben een zelfde uitspraak gedaan.
Toch was daarmee deze kwestie nog niet definitief uit de wereld: de VNG zette de strijd door. En boekte zelfs een overwinning. Het gerechtshof in Den Haag bepaalde op 6 juli 2011 dat het heffen van leges in principe wel degelijk is toegestaan. Later dacht het hof Den Bosch daar toch weer anders over. Intussen is er echter met een uitspraak van de Hoge Raad (8 februari 2013) definitief duidelijkheid: het heffen van leges mag niet.
Bij informatie die via de Wob wordt opgevraagd, mag wie of wat iemand is en wat men met de informatie wil, nooit een rol spelen. De instelling mag dus geen informatie weigeren, omdat iemand journalist is, of omdat men bang is voor publiciteit.
Aangezien een Wob-zaak nogal wat tijd kan kosten, en journalisten vaak nog met flink wat andere zaken bezig zijn, is het raadzaam om in de agenda te noteren wanneer bepaalde termijnen verstrijken.
Het kan zijn dat een Wob-verzoek slechts ten dele lukt. Men krijgt niet alle opgevraagde informatie, of er is informatie onleesbaar gemaakt. Op zich kan dat, maar volgens vaste jurisprudentie moeten overheden wel per document of per categorie van documenten aangeven waarom openbaarheid achterwege blijft.
Het is lang niet altijd nodig om ook daadwerkelijk een gerechtelijke procedure te starten. Soms is dreigen voldoende. Er zijn tal van overheden in Nederland. Sommigen hebben nog nooit met de Wob te maken gehad en gaan zich er pas echt in verdiepen als de informatievrager laat merken iets van de Wob te weten.
Sommige journalisten zeggen dat het niet goed is de Wob te gebruiken. Daarmee zou de goede relatie met de overheid worden geschaad. Deze stelling is echt belachelijk. Hiermee ga je er namelijk vanuit dat het normaal is dat de overheid zich niet aan de wet houdt. Gebruiken die wet!
Meer in dit dossier ‘De Wob voor journalisten in zes stappen’:
1. Uitgangspunten
2. Uitzonderingen
3. Wob-verzoek
4. Naar de rechter
5. Wetteksten
6. Tips
Overig:
Links met nuttige andere vindplaatsen op het web
Contact/Colofon
En als toegift alles wat we over de Wob schrijven
