Rekenkamer: NPO moet beter naar programmakosten kijken, maar mogelijkheden om omroepen aan te spreken zijn er weinig
De Algemene Rekenkamer constateert in een rapport dat de NPO bij veel programma's niet stelselmatig kritisch naar de kosten kijkt. Maar de NPO heeft ook te weinig mogelijkheden om de verschillende omroepen aan te spreken op de uitgaven die ze doen. Dat komt doordat de wetgever onvoldoende heeft stilgestaan bij de uitvoerbaarheid van zo'n aanpak.
De Rekenkamer onderzocht bijna een jaar de uitgaven van de publieke omroep en de wettelijke verplichting om doelmatig om te springen met publiek geld. Hilversum krijgt jaarlijks 850 miljoen euro van het kabinet voor het maken van programma’s. Sinds 2016 heeft de NPO de wettelijke opdracht om daarbij de kosten nadrukkelijk in de hand te houden.
De onderzoekers constateren echter dat van doelmatige controles in de praktijk nog niet veel van terechtkomt, meldt de NOS. Het is ook een beetje een onmogelijke opdracht, schrijven ze, want de omroepen zijn inhoudelijk onafhankelijk. “Dat maakt het voor de NPO lastig om omroepen aan te spreken op de prestaties die zij leveren met een bepaald budget.” Ook blijken de omroepen vaak niet bereid om tot in detail inzicht te geven in de kosten van hun programma’s. Er is interne weerstand tegen het sturen op doelmatigheid.
De Rekenkamer is ook kritisch over constructies, waarbij bekende presentatoren hun programma’s laten maken door productiemaatschappijen waar ze zelf eigenaar van zijn. Voorbeelden daarvan zijn Jeroen Pauw, Paul de Leeuw en Floortje Dessing. De Telegraaf schrijft dat het niet verboden is, maar dat de politiek dit onwenselijk vindt. Er bestaat volgens de onderzoekers bam de Algemene Rekenkamer daardoor “slecht zicht op het honorarium van presentatoren. Er is immers niet meer goed vast te stellen welke prestatie tegenover welke beloning staat”.
Het aantal programma’s dat niet door de omroepen zelf, maar door commerciële productiebedrijven wordt gemaakt, moet niet verder stijgen. Minister Slob wil dat wel, maar volgens de Rekenkamer brengt dat aanzienlijke risico’s met zich mee. “Uitbesteding brengt flink hogere kosten met zich mee, zonder dat duidelijk is of daar ook betere prestaties tegenover staan.”
De Rekenkamer maakte verder een overzicht van de kosten van programmagenres, afgemeten aan het aantal kijkers dat ze trekken. Daaruit blijkt dat nieuwsuitzendingen tot de goedkoopste behoren. De programmakosten daarvan bedroegen vorig jaar 47 euro per kijker. Programma’s in de categorie religie waren veruit het duurst: 489 euro per kijker.
In een reactie stelt de Raad van Bestuur NPO het volgende. “Dat nog niet alles perfect gaat, zien wij ook. We zijn daarom al volop bezig met het meer sturen op doelmatigheid en de aanbevelingen die de Rekenkamer doet sluiten hier goed op aan. NPO en omroepen gaan aanvullende afspraken maken over het delen van informatie. Ook werkt de NPO aan het optimaliseren van de financiële benchmark en de controle van programmabegrotingen. De kosten zijn daarbij niet het enige criterium; ook impact en publieke waarden worden meegewogen.”
Praat mee