Jonathan Ursem: ‘Advocaten, stop met het nodeloos intimideren van mediabedrijven’

‘Recent werd ik benaderd door [naam cliënte], inzake publicatie van het boek ‘April, kind van een boef’. Cliënte wenst graag inzage te hebben in het manuscript, omdat de vrees bestaat dat zij in haar privacybelangen wordt aangetast. Daarnaast wenst ze te onderzoeken of er geen belastende passages in het boek voorkomen. […] Ik zou u sterk in overweging geven om in deze juridisch advies in te winnen, mede omdat cliënte kan besluiten om een kort geding te starten, al dan niet vóór publicatie van het boek. Ik neem aan dat u dit wenst te voorkomen.’

Welkom in de wereld van een uitgever (huidige baan), hoofdredacteur of redactiechef (vorige banen). Het is gelukkig geen dagelijkse kost, maar regelmatig ploft er een juridische dreigbrief in mijn inbox met daarin buitensporige eisen van advocaten die proberen een publicatie te voorkomen, aan te passen of in het beste geval slechts in te zien. In de regel zijn het ellenlange brieven in de categorie ‘had je niet gewoon even kunnen bellen?’

Ik ben niet snel onder de indruk, maar je moet er toch op reageren en voordat je het weet word je een heel juridisch traject ingezogen waarvan de uitkomst ongewis is. Het kost bovendien veel tijd en geld; tijd en geld die je beter kunt stoppen in het vervaardigen van mooie publicaties.

En net als de misdaad loont de advocatuur soms ook; dit jaar heb ik af gezien van het contracteren van een auteur die een boek over een bekende mediamagnaat schrijft, puur omdat de kans op juridisch gezeik te groot (lees: een zekerheidje) was en de zakken van de miljardair in kwestie net even iets dieper zijn dan die van een kleine uitgeverij als de mijne.

Ik zal met drie voorbeelden proberen uit te leggen waar mijn irritatie vandaan komt.

1. Een vrouw is bang dat zij en haar kinderen met naam en toenaam in een boek worden genoemd. Ze stuurt een advocaat op me af, die het manuscript wil lezen en dreigt met een kort geding. Natuurlijk stuur ik het manuscript niet; loop maar naar de winkel en betaal twee tientjes als het boek uit is, net als ieder ander. Waarom belt de advocaat niet gewoon even om te vragen of zijn cliënt in het boek staat?

2. Een fotograaf schakelt een advocaat in omdat ik zonder zijn toestemming zijn foto’s zou hebben gepubliceerd. Ik counter met de vraag of de advocaat wel heeft gevraagd of het klopt wat zijn cliënt zegt. Die toestemming heb ik namelijk zwart op wit staan. ‘Dat is niet mijn taak’,  zegt de advocaat. Als ik hem een mail doorstuur waarin de fotograaf schriftelijk toestemming geeft om zijn foto’s te publiceren, reageert hij met ‘Ah, dat verandert de zaak’. Waarom vraagt de advocaat – aan zijn cliënt of aan mij – niet of het wel klopt wat zijn cliënt zegt?

3. Een advocaat eist namens twee cliënten dat promotie en verspreiding van een boek per direct gestaakt worden, omdat er een voor hen beledigende passage in zou staan. Ook wordt een schadevergoeding geëist. Ik bel de advocaat omdat ik de klacht wel begrijp, en hamer het telefonisch af op een diner voor twee in een restaurant naar keuze en de toezegging dat de passage bij een volgende druk wordt verwijderd. Waarom grijpt de advocaat meteen naar zo’n zwaar middel – een boek uit de handel halen is nogal wat – en probeert hij er niet gewoon onderling uit te komen?

Het antwoord op de afsluitende vragen in bovenstaande voorbeelden, is: omdat dit een verdienmodel is. Een beller is sneller, maar levert ook minder geld op. Ingewikkelde brieven sturen, tegen een meer dan behoorlijk uurtarief, wel. Terwijl de eerste vraag die een advocaat bij een intake zou moeten stellen, is: moeten we dit juridisch maken, of kunnen we er onderling wel uitkomen? De juridische molen moet blijven draaien, maar dat is niet in het belang van de journalistiek.

Een advocaat zou beter moeten weten dan een toch al kwetsbare beroepsgroep te pas en te onpas met dik betaalde onzinbrieven te intimideren. Daarbij raakt het stellen van buitensporige juridische eisen zoals een publicatieverbod al gauw de eed die iedere advocaat heeft afgelegd, en die zegt dat het niet toegestaan is een zaak aan te nemen waarvan je weet dat deze niet rechtvaardig is.

Het is moeilijk, zo niet onmogelijk, om je als uitgeverij of ander mediabedrijf hiertegen te beschermen. PersVeilig heeft wel een melding gedaan naar aanleiding van het eerste bovenstaande voorbeeld, nadat ik op Twitter mijn ongenoegen had geuit over dit ‘togatuig’.

Inmiddels werkt de Europese Commissie aan een richtlijn die ongegronde of onrechtmatige juridische procedures tegen journalisten moet voorkomen. ‘Een bijzonder schadelijke vorm van pesterijen en intimidatie’ worden deze zogenaamde SLAPPs (strategic lawsuits against public participation) in de voorgestelde richtlijn genoemd.

Dus, dames en heren advocaten: stop met het nodeloos intimideren van journalisten, redacties en mediabedrijven. Probeer rechtszaken te voorkomen door er onderling uit te komen, en wees kritisch op welk ongenoegen of klacht van een cliënt een juridisch traject rechtvaardigt. Wees terughoudend met het stellen van buitensporige eisen tegen een beroepsgroep die toch al zo onder druk staat. Laat ons ons nuttige werk doen, en doe het zelf vooral ook.