Jerry Vermanen van Pointer: Hoe je je collega’s overtuigt van een goed idee

‘Dus gaan we 7000 transacties onderzoeken?’ Een ongemakkelijke stilte hangt in de vergaderruimte. Ik heb misschien wel een van de ongemakkelijkste dingen ervaren die je als journalist kan overkomen. Jouw idee, waar je zo enthousiast over bent, wordt lauw ontvangen door je collega’s. 

In een document, genaamd de Verkaufsbücher, staan alle transacties van onteigend en doorverkocht Joods vastgoed vastgelegd. Mijn datajournalistieke hart klopte sneller toen ik hoorde dat het om een digitaal bestand ging. Duizenden niet vertelde verhalen: een journalistieke goudmijn. Soms heb je dat gevoel, ergens diep van binnen. Je kunt het nog niet overbrengen op je collega’s, maar er zit iets in. 

Na zo’n ongemakkelijke vergadering kun je twee kanten op. De onzekerheid kan toeslaan. Je kiest een ander onderwerp, want blijkbaar is niemand zo enthousiast als jij. Of je probeert uit te zoeken waar je collega’s wel op aanslaan. In een-op-een-gesprekken probeerde ik erachter te komen wat ik beter had kunnen doen. Dat waren best kwetsbare gesprekken, maar nuttig om te horen waarom jouw gevoel – hier is iets te halen – niet bij anderen aanslaat. Wat moeten wij als onderzoeksredactie met de Tweede Wereldoorlog? Wij schrijven over het heden, niet over zaken die 75 jaar geleden zijn gebeurd. Daar zat de grootste twijfel bij mijn collega’s. 

Twijfel is noodzakelijk voor een goede onderzoeksjournalist. Je onderzoek wordt er vele malen sterker van als je het van meerdere kanten benadert. En tegelijkertijd moet je blijven vasthouden aan je intuïtie. Je moet wel met hele sterke argumenten komen om een onderzoeksjournalist van zijn idee te praten. Soms voel je gewoon dat ergens een goed verhaal zit verstopt. 

Gelukkig bestond datzelfde gevoel bij de tipgevers die ik de dagen daarna heb gebeld. ‘Er is zoveel onverwerkt leed bij nabestaanden. En gemeenten hebben nog wel het een en ander goed te maken.’ In Amsterdam bleek namelijk dat van Joodse terugkeerders naheffingen voor belastingen zijn gevraagd. Mensen die uit de onderduik of concentratiekampen weer thuis kwamen, konden achterstallige belasting plus een boete verwachten. In 2016 erkende Amsterdam dat dit absoluut niet had mogen gebeuren. De gemeente stelt 10 miljoen euro voor de Joodse gemeenschap beschikbaar ter compensatie voor de hardvochtige houding. Ook in de gemeenten Den Haag, Rotterdam en Utrecht wordt het ambtelijke handelen tegen het licht gehouden. Maar er zijn nog meer dan tweehonderd gemeenten waar geen onderzoek wordt gedaan. Wat is daar dan gebeurd? 

Even gênant op je muil gaan, je idee bij collega’s toetsen, en veel beter vooronderzoek. Met deze munitie is de daaropvolgende vergadering ineens een stuk eenvoudiger. De volledige redactie haakt aan bij het onderzoek. We analyseren alle transacties voor de grote ontwikkelingen en hoofdrolspelers, en vinden nog regelmatig prachtige verhalen in die data. Sinds mei 2020 hebben we al ruim veertig publicaties en meerdere tv-uitzendingen over dit onderwerp gemaakt. En we gaan ermee door. Naast de eerder genoemde gemeenten doen nu nog eens ruim zeventig gemeenten onderzoek naar de roofhandel van Joods vastgoed. En we hebben een Tegel en Sigma Award gewonnen: een prachtige beloning voor een onderzoeksproject dat er bijna niet was gekomen. 

Kijk de uitzending van zondagavond 12 december hier terug.