De Pegel gaat langs bij Femke van Velzen: ‘Als je die film echt wilt maken, komt het geld er wel’

Femke en Ilse stapten als outsiders de documentairewereld in. Ze studeerden niet aan de School voor Journalistiek of de Filmacademie, maar deden een studie Culturele en Maatschappelijke vorming. ‘Het was 2001. We hadden geen zin om een scriptie te schrijven en wilden liever een documentaire maken. Dat zijn we toen gewoon gaan doen. We hadden nog nooit een camera in onze handen gehad.’ Dat afstudeerproject werd ‘Bush Kids’. Een film over een radiostation in de sloppenwijken van Kaapstad. ‘Bush Kids werd vertoond in Het Tropeninstituut in Amsterdam. We merkten dat documentairemaken iets was wat erg goed bij ons paste. Een goede manier om een belangrijk verhaal over te brengen.’

De ervaring van de eerste film wakkerde het documentairevlammetje voorgoed aan bij de tweeling. ‘We dachten toen: gaan we nu vier jaar de Filmacademie doen? Of gaan we vier jaar nemen om onze eerste echte film te maken?’ Hun label, IFproductions, was geboren. Met gespaard geld werd een betere camera aangeschaft. De inkomsten kwamen in eerste instantie van een horecabaantje. ‘We kwamen net uit onze studie rollen, dus bleven gewoon op die manier doorleven. Daardoor hadden we veel tijd om aan onze film te werken.’ Het duo besloot alles zelf te doen. Ze waren in één klap producent, regisseur en nog veel meer. ‘Onze aanpak is allround. We vinden het prettig om bij elk aspect van een productie betrokken te zijn.’

Het eerste vierjarige project was ‘Terug naar Angola’. Een documentaire over drie uitgeprocedeerde Angolese jongeren die op 18-jarige leeftijd weg moesten uit Nederland. De zussen kwamen er achter dat passie deuren opent. ‘Als research voor de film gingen we langs bij instanties die met de doelgroep werkte. We vroegen niet om geld, maar bouwden wel een goede band op. Uiteindelijk zagen instanties dat we echt iets moois wilden maken en kregen we de vraag: hebben jullie geen geld nodig als jullie in Angola willen filmen?’ Zo kregen ze hun eerste bijdrage voor een film. Wat niet betekende dat er een gespreid bedje was: ‘We konden daarvoor naar het land toe om te draaien, maar sliepen daar voor gratis op matjes bij aardige mensen thuis.’

Vertrouwen
Na ‘Terug naar Angola’ volgden meer films. Over het rechtssysteem van Congo. Over corruptie in Zuid-Soedan. In 2010 won het duo een Gouden Kalf met ‘Weapons of War’, een film over verkrachting in Congo. Films kwamen er. Geld was altijd ‘een grote uitdaging’. Hoe hou je dat vol? ‘We doen dit nu zeventien jaar. Door onze ervaring hebben we het vertrouwen dat het uiteindelijk wel goed komt. Soms raakt de kas wel erg leeg, dan denken we: misschien moeten we toch een commerciële klus doen. Maar uiteindelijk krijgen we dan toch een toezegging van een partij en komt het allemaal wel goed.’ Niet geld, maar doorzettingsvermogen is de motor achter IFproductions. ‘Het allerbelangrijkst is een onderwerp waar je hart sneller van gaat kloppen. Wij hebben daar een soort gut feeling voor. Je moet op zoek naar een verhaal dat je echt grijpt. Documentaires maken is moeilijk en het financieringsproces is ingewikkeld. Als jij het echt belangrijk vindt om een verhaal te vertellen, dan komt die film er.’

Het meeste geld in de Nederlandse documentairewereld loopt via omroepen. ‘Zonder toezegging van een omroep is het niet mogelijk om bijvoorbeeld het NPO Fonds en het CoBo Fonds aan te schrijven.’ Toen de tweeling op 22-jarige leeftijd om de hoek kwam kijken met hun eerste filmidee was de kans op zo’n samenwerking naar eigen zeggen nul. ‘Omroepen wilden geen geld steken in twee meisjes met weinig tot geen ervaring.’ Dat dwong ze om via andere wegen, zoals met de hulp van Ngo’s, hun films te financieren. De zussen werken nu aan hun zevende film en doen het voor de tweede keer op de ‘gangbare’ manier. ‘Al onze films zijn door IKON uitgezonden, maar we werken nu in coproductie met een omroep en er zijn grote fondsen binnen.’

Werken ‘volgens het boekje’ is even wennen voor de zussen. ‘We deden eerst altijd de financiering op onze eigen manier, via andere partijen. We hadden daardoor meer vrijheid. Het heeft allemaal voor en nadelen.’ Misschien wel het grootste nadeel van samenwerken met een omroep vindt Femke de manier waarop budgettering werkt: ‘Het budget moet helemaal afgetikt zijn voordat we kunnen gaan draaien. Zo hadden we nog nooit gewerkt, wij gingen gewoon en dan stelden we het steeds weer bij. Dat is voor ons nu een grote struggle.’ 

Soms denkt de documentairemaakster met weemoed terug aan de tijd waarin ze samen met haar zus alle touwtjes in handen had. ‘Maar als je naar het verleden kijkt, vergeet je al snel de dingen die moeilijk waren. Tegen welke deuren en muren we toen aanliepen.’ Een baantje in de horeca is voor de zussen niet meer nodig. ‘We kunnen nu leven van de films die we maken. Een arbeidsongeschiktheidsverzekering of een pensioen is er nog niet, maar daar gaan we nu naar kijken.’ Samenwerken met de/een omroep heeft een groot voordeel. Er is meer geld dan bij kleinere partijen: ‘Je wordt steeds beter en legt de lat daardoor ook hoger. En ja, dan wordt een film ook duurder. Elke aanpak heeft voor- en nadelen’

Dit verhaal is mogelijk gemaakt door het Lira Fonds Reprorecht.

DE PEGEL PODCAST

Benieuwd naar het hele gesprek met Femke van Velzen? Luister dan hieronder naar De Pegel podcast. Sjoerd en Erwin gaan elke aflevering langs bij een freelancer om te vragen hoe zij verhalen vertellen die zij belangrijk vinden en tegelijkertijd hun broek ophouden.