Lira protesteert tegen online archief

De gemeente Leiden zegt bij monde van wethouder Jan-Jaap de Haan (Cultuur) de artikelen als een ‘vorm van service met enorm maatschappelijk belang’ online te hebben gezet. De Haan: ‘Onze overtuiging is dat we de freelancer beter dienen dan het Lira op dit moment doet.’ Freelance journalisten die ooit voor Leidse dagbladen hebben gewerkt, hebben sinds een paar maanden de mogelijkheid om zich via de website van het RAL te melden. Niemand heeft dat tot nu gedaan.

‘Lira heeft in gesprekken met ons terecht om een zorgvuldige benadering van freelancers voor hun werk gevraagd. Alleen hun oplossing, een lumpsum afkoopsom van vele duizenden euro’s, zonder dat ze weten om welke freelancers het gaat, vonden we mager en onbevredigend. We doen het wel zelf’, aldus de Leidse wethouder. Het Leidse archief wil steekproefsgewijs individuele rechthebbenden achterhalen.

Het Lira zegt het plan voor digitale opslag van Leidse dagbladen in principe toe te juichen. Maar in het Leidse geval protesteert de instelling: het RAL heeft rechthebbenden niets gevraagd, voordat de kranten werden gedigitaliseerd en online gezet, zoals de Auteurswet voorschrijft. Ook is hen geen vergoeding aangeboden.
‘We vinden dat onacceptabel’, zegt Hanneke Verschuur,account manager bij Lira. ‘De door de gemeente Leiden ingeslagen weg is niet rechtmatig. Die keuze lijkt ons een bewust gemaakte inbreuk op de verplichtingen. Dat verbaast Lira vooral omdat het Leids Archief een overheidsinstelling is.’ De instelling vraagt freelancers te reageren als ze door het RAL of een ander krantenarchief zijn benaderd.

De gemeente Leiden zegt niet te vrezen voor overtreding van de auteurswet. Wethouder De Haan: ‘De Auteurswet staat niet voor niets ter discussie. Die concentreert zich inderdaad op internet. Maar wij hebben niet de volledige werken van Harry Mulish online gezet. We duperen geen boekhandels of uitgevers. Het gaat om nieuws dat niet meer herdrukt wordt en een algemeen maatschappelijk belang heeft.’

Het Lira zegt grote digitaliseringsprojecten zelf mogelijk te maken dankzij het mandaat van aangesloten journalisten. Lira werkt daarbij samen met Pictoright, de auteursrechtenorganisatie voor beeldmakers. Beide partners hebben met ongeveer twintig instellingen voor cultureel erfgoed gesprekken gevoerd over het online plaatsen van beeld en teksten. ‘Leiden is de enige die zijn eigen weg heeft gekozen.’

De kwestie in Leiden speelt al langer. Een gesprek tussen RAL en Lira over toestemming en een vergoeding, vorig jaar zomer, liep op niets uit. Het Leids archief zei geen rekening te hebben gehouden met de auteursrechtelijke verplichtingen, en ook was het budget op. Op basis van gemeentelijk juridisch advies werd het digitale krantenarchief toen op zwart gezet. Halverwege januari werden de honderden dagbladen alsnog digitaal openbaar gemaakt, tot onvrede van het Lira. De instelling pleit voor een gemeenschappelijke regeling, namens de achterban, en biedt een ‘efficiënte, betaalbare en eenvoudige regeling’ aan. Een dergelijke regeling voorkomt dat archieven en andere instellingen zelf op zoek moeten gaan naar rechthebbenden.

Het auteursrecht is ook aan de orde geweest in de Tweede Kamer. Staatssecretaris Teeven antwoordde eind vorig jaar op vragen van Tweede Kamerlid Smeets (PvdA) dat het kabinet voorstander is van collectieve overeenkomsten tussen culturele erfgoedinstellingen en zogeheten collectieve beheersorganisaties, zoals Lira en Pictoright.